نقش «بازي» در زندگي كودكان
نقش «بازي» در زندگي كودكان
نقش «بازي» در زندگي كودكان
حتي اين بازي‌ها براي كودكان3ماهه متفاوت از 4ماهه است. با توجه به اين مساله درمي‌يابيم كه بازي چه نقش مهمي را در زندگي كودكان ايفا مي‌كند، به‌گونه‌اي كه مي‌توان بازي را شكل‌دهنده شخصيت كودك دانست.
اگر تحليل دقيقي روي بازي كودك در خردسالي داشته باشيم، مي‌توانيم تا حد زيادي شخصيت او را در بزرگسالي بيابيم؛ خشونت، كمرويي، عصبي بودن، ترس و وحشت و عدم اعتمادبه‌نفس در بزرگسالان جزو مواردي هستند كه در بازي‌هاي كودكانه اين افراد قابل كشف مي‌باشند و اگر در همان دوران به كمك كودكان برويم، در بزرگسالي با مشكلات كمتري روبه‌رو خواهندشد.
از بازي‌كردن كودك خود جلوگيري نكنيد زيرا در بازي، كودك توانايي ارتباط جمعي با دنياي اطراف خود را پيدا كرده و قادر به حل مشكلات كوچك و بزرگ خود خواهد بود.
با توجه به زندگي ماشيني امروز و خانه‌هايي كه روزبه‌روز كوچك‌تر مي‌شوند، نيازمند يافتن بازي‌هاي مناسب در آپارتمان‌ها هستيم، هرچند هيچ‌كدام از اين نوع بازي‌ها جايگزين بازي در فضاي باز نمي‌شود.
روانشناسان معتقدند كه اثرات بازي در فضاي باز به مراتب بيشتر از بازي در فضاي بسته است. متاسفانه امروزه دنياي بازي‌هاي كامپيوتري چنان دنياي كودكان را اشغال كرده كه از هرگونه بازي فكري و بدني بازمانده‌اند و نه‌تنها سودي به حال كودكان ندارد كه مانع ارتباط جمعي كودك نيز مي‌شود. يكي از اثرات بد بازي‌هاي كامپيوتري، چاقي مفرط كودكان است كه به علت نشستن مداوم مقابل تلويزيون يا كامپيوتر به‌وجود مي‌آيد. بعضي از اين بازي‌هاي كامپيوتري كه جنبه فكري و سرعت عمل دارند، در زمان‌هاي محدود براي بچه‌ها خوب هستند ولي استفاده بيش از حد از اين بازي‌ها نه‌تنها كمكي به آنها نمي‌كند بلكه تا حدي باعث عصبي و كم‌حوصله‌شدن كودكان نيز مي‌گردد، به همين دليل استفاده از اين بازي‌ها بايد كنترل شده و در زمان‌هاي خاصي باشد.
بازي‌كردن كودكان به رشد اجتماعي و عاطفي آنها كمك مي‌كند،كودك با دنياي واقعي، زيبايي و زشتي‌هاي آن آشنا مي‌شود و كم‌كم مي‌آموزد كه با همياري و مشاركت، كارهايش را پيش ببرد. كودك با بازي‌كردن، مي‌آموزد كه مسووليت‌پذير باشد و راه‌هايي براي بروز و بيان اعتقادات و احساسات خود مي‌يابد.
دكتر رابرت وايت مي‌گويد: «بازي كردن براي همه افراد كاري شادي‌آفرين است ولي براي كودكان، علاوه بر شادي‌بخش بودن، عملي جدي محسوب مي‌شود».
بنابراين بازي‌كردن كودكان را به‌هيچ عنوان نمي‌توان وقت تلف‌كردن دانست زيرا بخش مهمي از آينده كودك با بازي‌كردن شكل مي‌گيرد و استعدادهاي نهفته و پنهان او، فرصت شكوفايي مي‌يابند. كودك با رعايت مقررات، رقابت، پيروزي و شكست، مبارزه با ترس و خجالت، مسووليت‌پذيري و مشاركت آشنا مي‌شود و بدين طريق «برون‌گري» و تقويت حواس و افزايش توانمندي‌هاي او مي‌گردد.
نكته مهم در بازي كردن، توجه به روحيات كودكان است و بازي‌ها بايد متناسب با اين روحيات انتخاب شود. به‌طور مثال كودكي بيش‌فعال و پرانرژي است. اين كودك حداقل به يك يا دو بازي پرتحرك در روز احتياج دارد، در غير اين صورت، انرژي كودك انباشته شده و موجب بروز مشكلات رفتاري در او مي‌شود، بنابراين در انتخاب بازي بايد به ميزان سلامتي، بهره هوشي، جنسيت، خلاقيت، شرايط روحي و فرهنگ خانواده توجه كرد.
والدين بايد براي بازي‌هاي روزانه كودك خود برنامه‌ريزي داشته باشند و آن را جهت دهند. مثلا قرار‌دادن حداقل يك بازي آموزشي در روز براي كودك الزامي است.
شايان، كودكي بود كه از 3سالگي تحت تعاليم پدر و مادر خود به بازي‌كردن درست و هدفمند پرداخت و به همين علت در 7 سالگي از لحاظ ذهني، درسي، برخورد اجتماعي و گروهي از ساير همكلاسي‌هاي خود بالاتر بود و اين بازي‌هاي طبقه‌بندي شده به او كمك كرد تا از نظر درسي به‌خصوص در يادگيري زبان دوم و رياضيات عملكردي عالي داشته باشد.
با بازي كردن مي‌توانيم چنان به كودك خود نزديك شويم كه او ما را مثل دوست خود بداند. والديني كه در كودكي فرزندانشان، زمان‌هايي را به بازي با آنها اختصاص داده‌اند، مشكلات كمتري در سنين نوجواني با آنها داشته‌اند زيرا در نهان كودك، اعتماد به پدر و مادر شكل گرفته و در سن نوجواني هم قادر به برقراري ارتباط با والدين خود هستند.
از بازي‌هاي مهم و اساسي كودكان، بازي‌هاي تخيلي است كه به رشد و خلاقيت كودك كمك بسياري مي‌كند. اين‌گونه كودكان خلاق در بزرگسالي مي‌آموزند كه در مواجهه با مشكلات سوار بر ابر خيال شده و راه‌حل‌هاي فوق‌العاده‌اي بيابند. كودكاني كه در كنار اين بازي‌هاي خلاق، بازي‌هاي آموزشي نيز دريافت كرده‌اند، راه‌حل‌هاي واقعي‌تري مي‌يابند، در نتيجه خلاقيت و عملكرد صحيح از كودكي در عمق وجود آنها جا مي‌گيرد.
كودكاني كه خلاقيت قوي دارند، اغلب كساني هستند كه قادر به سرودن شعر، نواختن ساز يا نقاشي‌كشيدن هستند و اين افراد در بزرگسالي نيز به يك موسيقيدان، نقاش، خطاط، كارگردان يا نويسنده خوب تبديل مي‌شوند.
يكي ديگر از بازي‌هايي كه به شكل‌گيري شخصيت كودك كمك مي‌كند، بازي‌هاي تقليدي است. كودك در اين بازي‌ها مي‌آموزد كه نقش فرد ديگري را بازي كند (مثلا نقش پدر و مادر، معلم، خاله و...) ايفاي اين نقش‌ها در مرحله اول دقت و نكته‌سنجي كودك را براي بهتر بازي‌كردن بالا مي‌برد و در مرحله بعد به او ياد مي‌دهد كه خود را به‌جاي ديگران گذاشته و شرايط آنها را درك كند.
در بازي كردن، سن كودك خود را فراموش نكنيم. او قرار نيست كه هر چيز را به‌طور كامل و صحيح انجام دهد. پس، از محدود كردن او در بازي‌ها بپرهيزيد. همچنين از خط‌دادن بيش از حد، به گونه‌اي كه كنترل بازي در دست شما قرار بگيرد، خودداري كنيد.
اسباب‌بازي‌هاي گرانقيمت، خلاقيت كودك را افزايش نمي‌دهد. كودك هرگز به قيمت يك اسباب‌بازي نگاه نمي‌كند. حتي ممكن است جذابيت بازي‌كردن با يك تكه چوب براي او بسيار بيشتر از اسباب‌بازي گرانقيمت و ارزشمندي باشد كه شما خريده‌ايد. در خريد پيش از هر كاري به ايمني اسباب‌بازي و سپس عملكرد آن دقت كنيد اما در نظر داشته باشيد كه مهم‌تر از هر چيز براي كودك، بازي كردن با بزرگ‌تر‌هاست. در آن حالت، هر اسباب‌بازي‌اي براي آنها جذاب خواهد بود، حتي اگر اين اسباب‌بازي يك ماهيتابه باشد! مهم اين است كه فضاي بازي كودك دلپسند و شاد باشد.
در حين بازي به نحوه اداي كلمات كودك و رفتارها و برخوردهاي او دقت كنيد. كلمات و برخوردها، آينه تمام‌نماي طرز حرف‌زدن و برخورد‌كردن شما و معلمان اوست. تجربه ثابت كرده كه كودك بيش از هر كس از پدر و مادر و معلمان خود تاثير مي‌گيرد و نيمي از دنياي كودك در آرزوي تبديل‌شدن به پدر و مادر يا معلم خود سپري مي‌شود. از نظر كودك، كامل‌ترين و قدرتمند‌ترين افراد، والدين و معلم‌هاي او هستند و به همين دليل اگر نكته منفي‌اي را در رفتار كودك خود مشاهده كرديد، در برخورد خود جست‌وجو كنيد.
در دنياي تك‌فرزند امروز، حضور در محيط‌هايي مانند پارك، شهربازي و زمين بازي كودكان به يك ضرورت تبديل شده است. در اين‌گونه مكان‌ها، بگذاريد كودكتان، خود، دوستاني پيدا كرده و با آنها بازي كند و به‌طور جدي از وارد شدن به دنياي آنها بپرهيزيد. با اين كار كودك خود را به فردي اجتماعي و مستقل تبديل كنيد.
اگر تحليل دقيقي روي بازي كودك در خردسالي داشته باشيم، مي‌توانيم تا حد زيادي شخصيت او را در بزرگسالي بيابيم؛ خشونت، كمرويي، عصبي بودن، ترس و وحشت و عدم اعتمادبه‌نفس در بزرگسالان جزو مواردي هستند كه در بازي‌هاي كودكانه اين افراد قابل كشف مي‌باشند و اگر در همان دوران به كمك كودكان برويم، در بزرگسالي با مشكلات كمتري روبه‌رو خواهندشد.
از بازي‌كردن كودك خود جلوگيري نكنيد زيرا در بازي، كودك توانايي ارتباط جمعي با دنياي اطراف خود را پيدا كرده و قادر به حل مشكلات كوچك و بزرگ خود خواهد بود.
با توجه به زندگي ماشيني امروز و خانه‌هايي كه روزبه‌روز كوچك‌تر مي‌شوند، نيازمند يافتن بازي‌هاي مناسب در آپارتمان‌ها هستيم، هرچند هيچ‌كدام از اين نوع بازي‌ها جايگزين بازي در فضاي باز نمي‌شود.
روانشناسان معتقدند كه اثرات بازي در فضاي باز به مراتب بيشتر از بازي در فضاي بسته است. متاسفانه امروزه دنياي بازي‌هاي كامپيوتري چنان دنياي كودكان را اشغال كرده كه از هرگونه بازي فكري و بدني بازمانده‌اند و نه‌تنها سودي به حال كودكان ندارد كه مانع ارتباط جمعي كودك نيز مي‌شود. يكي از اثرات بد بازي‌هاي كامپيوتري، چاقي مفرط كودكان است كه به علت نشستن مداوم مقابل تلويزيون يا كامپيوتر به‌وجود مي‌آيد. بعضي از اين بازي‌هاي كامپيوتري كه جنبه فكري و سرعت عمل دارند، در زمان‌هاي محدود براي بچه‌ها خوب هستند ولي استفاده بيش از حد از اين بازي‌ها نه‌تنها كمكي به آنها نمي‌كند بلكه تا حدي باعث عصبي و كم‌حوصله‌شدن كودكان نيز مي‌گردد، به همين دليل استفاده از اين بازي‌ها بايد كنترل شده و در زمان‌هاي خاصي باشد.
بازي‌كردن كودكان به رشد اجتماعي و عاطفي آنها كمك مي‌كند،كودك با دنياي واقعي، زيبايي و زشتي‌هاي آن آشنا مي‌شود و كم‌كم مي‌آموزد كه با همياري و مشاركت، كارهايش را پيش ببرد. كودك با بازي‌كردن، مي‌آموزد كه مسووليت‌پذير باشد و راه‌هايي براي بروز و بيان اعتقادات و احساسات خود مي‌يابد.
دكتر رابرت وايت مي‌گويد: «بازي كردن براي همه افراد كاري شادي‌آفرين است ولي براي كودكان، علاوه بر شادي‌بخش بودن، عملي جدي محسوب مي‌شود».
بنابراين بازي‌كردن كودكان را به‌هيچ عنوان نمي‌توان وقت تلف‌كردن دانست زيرا بخش مهمي از آينده كودك با بازي‌كردن شكل مي‌گيرد و استعدادهاي نهفته و پنهان او، فرصت شكوفايي مي‌يابند. كودك با رعايت مقررات، رقابت، پيروزي و شكست، مبارزه با ترس و خجالت، مسووليت‌پذيري و مشاركت آشنا مي‌شود و بدين طريق «برون‌گري» و تقويت حواس و افزايش توانمندي‌هاي او مي‌گردد.
نكته مهم در بازي كردن، توجه به روحيات كودكان است و بازي‌ها بايد متناسب با اين روحيات انتخاب شود. به‌طور مثال كودكي بيش‌فعال و پرانرژي است. اين كودك حداقل به يك يا دو بازي پرتحرك در روز احتياج دارد، در غير اين صورت، انرژي كودك انباشته شده و موجب بروز مشكلات رفتاري در او مي‌شود، بنابراين در انتخاب بازي بايد به ميزان سلامتي، بهره هوشي، جنسيت، خلاقيت، شرايط روحي و فرهنگ خانواده توجه كرد.
والدين بايد براي بازي‌هاي روزانه كودك خود برنامه‌ريزي داشته باشند و آن را جهت دهند. مثلا قرار‌دادن حداقل يك بازي آموزشي در روز براي كودك الزامي است.
شايان، كودكي بود كه از 3سالگي تحت تعاليم پدر و مادر خود به بازي‌كردن درست و هدفمند پرداخت و به همين علت در 7 سالگي از لحاظ ذهني، درسي، برخورد اجتماعي و گروهي از ساير همكلاسي‌هاي خود بالاتر بود و اين بازي‌هاي طبقه‌بندي شده به او كمك كرد تا از نظر درسي به‌خصوص در يادگيري زبان دوم و رياضيات عملكردي عالي داشته باشد.
با بازي كردن مي‌توانيم چنان به كودك خود نزديك شويم كه او ما را مثل دوست خود بداند. والديني كه در كودكي فرزندانشان، زمان‌هايي را به بازي با آنها اختصاص داده‌اند، مشكلات كمتري در سنين نوجواني با آنها داشته‌اند زيرا در نهان كودك، اعتماد به پدر و مادر شكل گرفته و در سن نوجواني هم قادر به برقراري ارتباط با والدين خود هستند.
از بازي‌هاي مهم و اساسي كودكان، بازي‌هاي تخيلي است كه به رشد و خلاقيت كودك كمك بسياري مي‌كند. اين‌گونه كودكان خلاق در بزرگسالي مي‌آموزند كه در مواجهه با مشكلات سوار بر ابر خيال شده و راه‌حل‌هاي فوق‌العاده‌اي بيابند. كودكاني كه در كنار اين بازي‌هاي خلاق، بازي‌هاي آموزشي نيز دريافت كرده‌اند، راه‌حل‌هاي واقعي‌تري مي‌يابند، در نتيجه خلاقيت و عملكرد صحيح از كودكي در عمق وجود آنها جا مي‌گيرد.
كودكاني كه خلاقيت قوي دارند، اغلب كساني هستند كه قادر به سرودن شعر، نواختن ساز يا نقاشي‌كشيدن هستند و اين افراد در بزرگسالي نيز به يك موسيقيدان، نقاش، خطاط، كارگردان يا نويسنده خوب تبديل مي‌شوند.
يكي ديگر از بازي‌هايي كه به شكل‌گيري شخصيت كودك كمك مي‌كند، بازي‌هاي تقليدي است. كودك در اين بازي‌ها مي‌آموزد كه نقش فرد ديگري را بازي كند (مثلا نقش پدر و مادر، معلم، خاله و...) ايفاي اين نقش‌ها در مرحله اول دقت و نكته‌سنجي كودك را براي بهتر بازي‌كردن بالا مي‌برد و در مرحله بعد به او ياد مي‌دهد كه خود را به‌جاي ديگران گذاشته و شرايط آنها را درك كند.
در بازي كردن، سن كودك خود را فراموش نكنيم. او قرار نيست كه هر چيز را به‌طور كامل و صحيح انجام دهد. پس، از محدود كردن او در بازي‌ها بپرهيزيد. همچنين از خط‌دادن بيش از حد، به گونه‌اي كه كنترل بازي در دست شما قرار بگيرد، خودداري كنيد.
اسباب‌بازي‌هاي گرانقيمت، خلاقيت كودك را افزايش نمي‌دهد. كودك هرگز به قيمت يك اسباب‌بازي نگاه نمي‌كند. حتي ممكن است جذابيت بازي‌كردن با يك تكه چوب براي او بسيار بيشتر از اسباب‌بازي گرانقيمت و ارزشمندي باشد كه شما خريده‌ايد. در خريد پيش از هر كاري به ايمني اسباب‌بازي و سپس عملكرد آن دقت كنيد اما در نظر داشته باشيد كه مهم‌تر از هر چيز براي كودك، بازي كردن با بزرگ‌تر‌هاست. در آن حالت، هر اسباب‌بازي‌اي براي آنها جذاب خواهد بود، حتي اگر اين اسباب‌بازي يك ماهيتابه باشد! مهم اين است كه فضاي بازي كودك دلپسند و شاد باشد.
در حين بازي به نحوه اداي كلمات كودك و رفتارها و برخوردهاي او دقت كنيد. كلمات و برخوردها، آينه تمام‌نماي طرز حرف‌زدن و برخورد‌كردن شما و معلمان اوست. تجربه ثابت كرده كه كودك بيش از هر كس از پدر و مادر و معلمان خود تاثير مي‌گيرد و نيمي از دنياي كودك در آرزوي تبديل‌شدن به پدر و مادر يا معلم خود سپري مي‌شود. از نظر كودك، كامل‌ترين و قدرتمند‌ترين افراد، والدين و معلم‌هاي او هستند و به همين دليل اگر نكته منفي‌اي را در رفتار كودك خود مشاهده كرديد، در برخورد خود جست‌وجو كنيد.
در دنياي تك‌فرزند امروز، حضور در محيط‌هايي مانند پارك، شهربازي و زمين بازي كودكان به يك ضرورت تبديل شده است. در اين‌گونه مكان‌ها، بگذاريد كودكتان، خود، دوستاني پيدا كرده و با آنها بازي كند و به‌طور جدي از وارد شدن به دنياي آنها بپرهيزيد. با اين كار كودك خود را به فردي اجتماعي و مستقل تبديل كنيد.
منابع
1ـ روانشناسي بازي كودكان ـ افشين پاآهو (اينترنت)
2ـ بازي با كودكان امروز ـ رابرت ك.ج‌لانگ
3ـ تربيت كودك و نقش والدين
مقالات مرتبط
تازه های مقالات
ارسال نظر
در ارسال نظر شما خطایی رخ داده است
کاربر گرامی، ضمن تشکر از شما نظر شما با موفقیت ثبت گردید. و پس از تائید در فهرست نظرات نمایش داده می شود
نام :
ایمیل :
نظرات کاربران
{{Fullname}} {{Creationdate}}
{{Body}}